- Bà Diane Wilson, người thắng giải “Nobel Xanh”, linh hồn của cuộc tuyệt thực toàn cầu đang trong ngày tuyệt thực thứ 23.
- Liên Minh IMFA Cùng Các tổ chức tranh đấu cho môi trường và nhân quyền thế giới nhập cuộc.
- Cộng đồng Người Việt Houston và vùng phụ cận cùng cộng đồng bạn vinh danh và mừng Lễ Tạ Ơn với bà Diane.
*Triều Giang
“Tuyệt thực như thế nào? ‘Tôi đã được một số người hỏi điều đó và hầu như họ luôn nói rằng họ lo ngại về cuộc tuyệt thực vì tôi đã 75 tuổi, và họ hy vọng tôi không ảnh hưởng đến sức khỏe của mình. Họ chân thành hy vọng tôi biết khi nào nên từ bỏ. Suy nghĩ này đi ngược lại triết lý trong cách đấu tranh của tôi – cho dù đó là ngăn chặn ô nhiễm hay những hành động sai trái của các công ty chống lại người lao động, ngư dân, cộng đồng và môi trường.
Kinh nghiệm 35 năm của tôi đã dạy tôi một số điều. Thứ nhất, tôi không tin rằng các công ty hoặc quốc gia sẵn lòng cung cấp cho chúng ta những gì chúng ta muốn. Chúng ta phải đấu tranh cho công lý và tôi không tin điều đó xảy ra với câu “làm ơn, cảm ơn”. Một người nổi tiếng từng nói, người hợp lý thích nghi với thế giới, còn người vô lý khiến thế giới phải thích ứng với họ. Và từ đó diễn ra sự tiến bộ”.
Thứ hai, sự thay đổi có thể xảy ra khi chúng ta đặt cơ thể mình vào bờ vực thẳm. Và không phải là một bờ vực an toàn, ấm cúng với hàng chục tấm lưới an toàn dưới chân chúng ta. Tôi tin rằng có một bí mật của vũ trụ là nếu chúng ta bước ra bên cạnh và bước ra ngoài sự bình thường, mọi thứ có thể thay đổi. Nhà ngoại giao Elanor Roosevelt – nhà tranh đấu cho nhân quyền và là đệ nhất phu nhân của TT. Franklin Roosevelt-từng nói rằng: khi đấu tranh, chúng ta nên làm điều gì đó mà chúng ta sợ hãi nhất…”
Những đòi hỏi:
Đó là một đoạn trích từ trang nhật ký Tuyệt Thực Toàn Cầu ngày thứ 7 của bà Diane Wilson, người thắng giải “Nobel Xanh năm 2023, người đang ngồi trước cổng số 3 của nhà máy nhựa Formosa tại Point Comfort, một tỉnh nhỏ nằm ở phía đông nam của tiểu bang Texas. Dù mưa, dù nắng, gió, và lạnh có hôm nhiệt độ đã xuống dưới 40 độ F, bà vẫn ngồi đó bên cạnh chiếc xe truck nhỏ, màu đỏ, không mui, với hai lá cờ Hoa Kỳ và cờ vàng ba sọc đỏ của VNCH, một biểu ngữ dài suốt chiều dài của chiếc xe, màu xanh, chữ vàng nổi bật với hàng chữ: “FORMOSA PHẢI CHỊU TRÁCH NHIỆM CHO THẢM HỌA MÔI TRƯỜNG BIỂN TẠI VIỆT NAM” (Formosa Plastic is responsible for Vietnam Marine Disaster), bên cạnh chỗ bà ngồi là một hộp tờ rơi (flyers) nói về yêu sách gồm 4 điểm:
- Formosa phải đền bù xứng đáng cho các nạn nhân của thảm họa môi trường do họ gây ra tại bốn tỉnh miền trung Việt Nam năm 2016.
- Làm sạch vùng biển và những nơi bị ô nhiễm. Thực hiện một cuộc nghiên cứu độc lập để tìm hiểu hiện trạng của những vùng bị ô nhiễm và tìm một phương cách phòng ngừa ô nhiễm có thể xảy ra.
- Vận động nhà nước Việt Nam, thả lập tức các tù nhân lương tâm đã bị bắt tù vì họ đã tranh đấu cho các nạn nhân. Hiện còn khoảng 24 người.
- Hợp tác với chính phủ Hoa Kỳ trong cuộc điều tra về cách làm ăn vô trách nhiệm của công ty Formosa, vì hầu như nơi đâu Formosa có nhà máy họ đều vi phạm môi trường làm thiệt hại đến tài sản, môi trường và sức khỏe của người dân địa phương.
Lý do vì sao một phụ nữ Texas đấu tranh cho ngư phủ Việt Nam sống xa bà một nửa vòng trái đất?
Hình trái: Bà Diane Wilson tại địa điểm tuyệt thực hàng ngày dù mưa hay nắng. Hình phải: Bs. của Formosa đang đo áp xuất máu cho bà. Hình giữa: Bà Diane luôn nhận được sự thương yêu của những người đến thăm và an ủi bà. (Hình của IMFA)
Nhiều người đã hỏi tôi vì sao một ngư phủ bốn đời như bà, tay không đấu tranh hơn 35 năm với công ty Formosa, một đại công ty đa quốc gia, với vốn đầu tư lên hàng tỷ mở nhà máy nhựa tại Point Comfort, chế tạo những phó sản dầu hỏa như ống PVC… trong lúc sản xuất, Formosa đã thải hàng ngàn tấn những viên nhựa li ti ra kinh rạch của vùng. Những viên nhựa đã được một số đại học và các nhà nghiên cứu xác nhận gây ung thư, các sinh vật như cá, chim, ngay cả những rễ của cây cối bị đóng bám cũng bị ảnh hưởng.
Formosa đã chối bỏ một cách trắng trợn rằng họ không xả dù là một viên nhựa vào kinh rạch trong vùng. Bà Diane cùng với một số những hàng xóm của bà đã kiên nhẫn đi thu nhặt, chụp hình trên 2.500 mẫu trong gần 4 năm để làm vật chứng trước tòa. Cuối cùng bà và ngư dân của nam Texas đã thắng vụ kiện của người dân (citizen lawsuit) về vấn đề bảo vệ môi trường lớn nhất trong lịch sử Hoa kỳ với tiền bồi thường là $50 triệu mỹ kim, và quan trọng hơn nữa là chánh án Liên Bang tại Texas đã phán quyết Formosa phải tuân thủ “Zero discharge”, tức là không được thả dù một viên nhựa vào các kinh rạch trong vùng và phải chịu sự kiểm soát độc lập để đảm bảo việc thực hiện án tòa.
Để được thắng lợi vẻ vang đó, bà và gia đình đã phải trải qua những ngày tháng dài lao đao, lên bờ xuống ruộng, vì những đòn thù, kể cả việc hăm dọa, nói xấu và cả những cám dỗ mua chuộc bà bằng tiền. Có lần một máy bay trực thăng đáp xuống sân nhà bà và bắn chết con chó của gia đình. Con cái bà luôn luôn sống trong sợ hãi. Nhưng khi thắng kiện bà đã không nhận dù chỉ một đồng mà đưa số tiền này vào hai quỹ: $30 triệu vào quỹ cải tạo môi trường, và $20 triệu vào quỹ hỗ trợ ngư phủ.
Nhưng cuộc tranh đấu vẫn chưa ngừng vì dù bị án phạt nặng nề và bị kiểm soát chặt chẽ, Formosa vẫn tiếp tục xả thải và kể từ khi án toà có hiệu lực, Formosa đã vi phạm trên 535 lần và tiền phạt sau khi lãnh án đã lên tới $13.3 triệu Mỹ Kim [1]. Ngoài tiền phạt $50 triệu trong lần lãnh án. Có người sẽ hỏi vì sao bị phạt nhiều như thế mà Formosa không chịu ngưng xả thải hay đóng cửa? Câu trả lời cũng rất đáng buồn là nhà máy này Formosa tại đây lời cả tỷ mỗi năm thì tiền phạt vài triệu một năm thì có nghĩa lý gì?
Môi trường bị ảnh hưởng kéo thêm các hệ lụy; ngày 12 tháng 11 vừa qua, báo The New York Time đã đăng một bài dài, phỏng vấn ngư phủ gốc Việt trong vùng Palacios và Sea Drift. Những người từng sát cánh với bà Diane trong cuộc đấu tranh. Bài báo cho biết hiện trạng đáng buồn về ngư nghiệp của vùng Nam Texas. Cá, tôm. ghẹ, hào đã không còn nhều, việc đánh bắt không thể nuôi sống ngư phủ Việt Nam và gia đình của họ, những người đã phải tản cư vì chiến tranh và thời hậu chiến để đi tìm tự do, đang phải đối mặt với việc thay đổi nghề nghiệp hay nơi cư trú môt lần nữa”.
Bà Nancy Bùi chia sẻ:
Khi hội Công Lý Cho Nạn Nhân Formosa sang Đài Loan để chuẩn bị hồ sơ khiếu kiện họ có giới thiệu với chúng tôi về bà Diane. Khi về đến Mỹ, chúng tôi đã liên lạc với bà và thật may mắn Seadrift là quê hương bà cách Austin, thành phố tôi cư ngụ, chỉ khoảng 3 tiếng lái xe. Vì cùng có đối tượng phải đấu tranh chúng tôi cảm thấy gần gũi nhau và chia sẻ những kinh nghiệm cũng như tài liệu về Formosa. Cuộc biểu tình trước nhà máy Formosa cũng tại địa điểm mà bà Diane đang tuyệt thực hôm nay đã có gần 100 người Mỹ gốc Việt đến từ các thành phố Austin, Dallas, Arlington, San Antonio và đặc biệt là cộng đồng người Việt Houston với sự điều hành của cựu chủ tịch Trần Quốc Anh lúc bấy giờ, đã đến để hỗ trợ bà trong ngày bà cùng tổ chức do bà lãnh đạo San Antonio Waterkeeper, và một số cư dân trong vùng. Ngày hôm sau là ngày họ chính thức nộp đơn vào tòa án Liên Bang Nam Texas, số đông đảo người Việt còn ở lại cũng đã sát cánh cùng với bà. Từ đó bà đã tuyên bố:
“Cuộc đấu tranh của ngư phủ Việt Nam và cộng đồng người Việt hải ngoại phản đối Formosa, đòi công lý cho nạn nhân cùa các tỉnh miền trung cũng là cuộc đấu tranh của tôi và San Antonio Waterkeeper”-Diane Wilson.
Hình trái: Năm 2019. Người áo xanh bên phải là ông Trần Quốc Anh, cựu chủ tịch cộng đồng người Việt Houston và người Việt tại 5 thành phố của Texas đã sát cánh với bà Diane và cư dân Nam Texas biểu tình phản đối công ty Formosa đã làm ô nhiễm kinh rạch của họ. Hình giữa: Phái đoàn hội JFFV và đồng hương từ Dallas đến tham dự (Hình của JFFV). Hình phải: đài VIETV gửi phóng viên nhiếp ảnh Như Lê và đặc phái viên Ái Hiền đến làm phóng sự.
Liên Minh Quốc Tế Giám Sát Formosa
Với quyết tâm đó, bà Diane đã sát cánh với hội JFFV và tổ chức Rise St. James của cư dân làng St. James, tiểu bang Louisiana, nơi người dân tranh đấu quyết liệt dưới sự lãnh đạo của bà Sharon Lavigne, một nhà giáo về hưu, để chống lại việc Formosa chuẩn bị xây nhà máy nhựa mới với kinh phí ban đầu là gần $10 tỷ Mỹ Kim trên vùng đất ô nhiễm đã quá tải được mệnh danh là “Hành Lang Ung Thư” (Cancer Alley). Họ đã kiện ra tòa đòi hủy bỏ giấy phép của Formosa. Tòa Sơ thẩm đã xử thắng cho Rise St. Jame, giấy phép xây dựng của Formosa đã bị đình chỉ . Bà Sharon Lavigne đã thắng giải “Nobel Xanh” vào năm 2021. Tuy vậy, Formosa đang kháng án, và người dân St. James còn tiếp tục phải đấu tranh để chờ phán quyết của tòa Thượng thẩm và có thể lên tới Tối Cao Pháp Viện nếu Formosa tiếp tục kháng án.
Cùng một đối tượng tranh đấu là công ty Formosa, cùng mục đích là đấu tranh cho môi trường nước sạch, không khí sạch, thực phẩm sạch và bảo vệ sức khỏe cho công chúng bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm môi trường, cả ba tổ chức đã thành lập Liên Minh Quốc Tế Giám Sát Formosa và cùng hợp tác với Liên Minh Giám sát Formosa của Đài Loan tạo thành cái trục: Đài Loan-Hoa Kỳ – Việt Nam để đối đầu với ô nhiễm của công ty Formosa.
Cuộc Tuyệt Thực Toàn Cầu Tuyệt Đối, chỉ ngừng khi Formosa đáp ứng
Bà Diane Wilson, Bà Sharon Lavigne đã cùng với bà Nancy Bùi có mặt khắp nơi để nói lên tiếng nói của các nạn nhân môi trường của công ty Formosa, đặc biệt là từ Việt Nam, những nạn nhân không có tiếng nói vì sự đàn áp thô bạo của nhà nước CSVN. Cuộc biểu tình trước văn phòng Kinh Tế và Văn hóa của Đài Loan tại Houston vào tháng 10, 2022, hay tại Los Angeles trước thư viện Ronald Regan khi TT. Thái Anh Văn trong chuyến đi Trung Mỹ vào tháng 3, 2023, bà đã quá cảnh tại Hoa kỳ để họp với Thượng Nghị sĩ và Dân biểu lưỡng đảng về mối nguy Trung cộng, Liên minh IMFA đã có mặt để ủng hộ bà Thái Anh Văn và người dân Đài Loan, nhưng lên án công ty Formosa, một công ty gốc Đài Loan đã vô trách nhiệm trong việc bảo vệ môi trường, và cà ba đã cùng đến Đài Loan để đối diện với chủ tịch tập đoàn Formosa tại Đài Bắc để nói chuyện thẳng với họ trong đại hội cổ đông hàng năm của họ vào cuối tháng 5, 2023 vừa qua. Chủ tịch của tổng công ty Formosa Jason Lin đã hứa là sẽ liên lạc với ba bà sau đó, nhưng lời hứa này cho đến nay vẫn chỉ là im lặng.
Trong dịp vận động quốc hội Hoa Kỳ vào cuối tháng 9, 2023, Liên Minh IMFA đã gửi thư cho Chủ tịch Formosa Jason Lin thông báo về cuộc vận động và một lần nữa nhắc lại lời hứa của chủ tịch Jason Lin, nhưng hồi âm của người lãnh đạo công ty khổng lồ này vẫn chỉ là im lặng. Bà Diane Wllson đề nghị Liên Minh IFMA đứng ra tổ chức tuyệt thực tuyệt đối không ăn, chỉ uống nước cho đến khi Formosa chịu đáp ứng.
Hình trái: Bà Diane Wilson, bà Nancy Bùi, MC Mark Robert, bà Sharon Lavigne, thành viên của Liên Minh IMFA tại buổi vận động Quốc hội Hoa kỳ vào cuối tháng 9, 2023. Hình phải: Ls Đặng Đình Mạnh người ngồi đầu bàn cử tọa đang trình bày về những kinh nghiệm của ông khi ông đại diện một số thân chủ là những nhà tranh đấu cho nạn nhân thảm họa môi trường Formosa. Hình của IMFA)
Rung động và sự nhập cuộc của các tổ chức đấu tranh trên toàn thế giới
Bà Diane đứng ra lãnh trách nhiệm tuyệt thực tuyệt đối nhưng để thêm sức ép cho Formosa, Liên minh IMFA kêu gọi sự hưởng ứng của các cá nhân đoàn thể trên thế giới hỗ trợ bà Diane bằng cách tự nguyện tuyệt thực một ngày, hai ngày tùy sức của mỗi người để hỗ trợ cuộc tuyệt thực của bà Diane. Hiện đã có 257 người từ 12 quốc gia: Canada, Thai Lan, Đài Loan, Pháp, Úc, Na Uy, Đức, Hà Lan, Thụy Sĩ, Bulgaria, Việt Nam và Hoa Kỳ, đã ghi danh cùng tuyệt thực có những người tình nguyện tới 5 ngày như nhà sáng lập tổ chức Ethecon, ông Axel Köhler-Schnura tại Đức, là tổ chức đấu tranh cho môi trường trên địa bàn toàn thế giới, đã tặng công ty Formosa danh hiệu Ngôi Sao của Hành Tinh Đen vào năm 2006 cho thành thích gây ô nhiễm của Formosa. Nguồn: https://www.ethecon.org/
Xin quý độc giả vào link dưới đây ghi danh, để hợp sức với bà Diane Wilson trong cuộc tranh đấu gay go này: https://www.4imfa.org/hungerstrike
Tại Đài Loan, LM. Nguyễn Văn Hùng đã cùng môt số những người trẻ sinh sống hoặc qua đây để đi du học hay đi làm lao động đã cùng tuyệt thực một ngày để ủng hộ bà Diane. Tại Việt Nam, Đức Giám mục Phaolo Nguyễn Thái Hợp cùng với hai Linh mục, một người từ Quảng Bình, một người từ Vinh đã đến trước cổng nhà máy Formosa tại Hà Tĩnh để biểu tình. Sau khi hình của 3 người cầm biểu ngữ đòi hỏi công lý cho nạn nhân được gửi ra bên ngoài, công an đã đến xứ đạo của một trong hai vị bị điều tra và công an đòi gắn camera tại nhà thờ giáo xứ giáo xứ để kiểm soát những người ra vào. Sau sự chống đối mãnh liệt của cha sở và giáo dân, họ bỏ đi trước khi đưa những lời lẽ hăm dọa sẽ trở lại.
Cách đây khoảng 10 ngày Liên Minh IMFA nhận được điện thoại và email của các tổ chức tranh đấu cho môi trường và nhân quyền có mạng lưới toàn cầu liên lạc và muốn hợp tác và hỗ trợ, như tổ chức Break Free from Plastic (BFF) tổ chức này đã đứng ra phổ biến tin tức về cuộc Tuyệt Thực của bà Diane Wilson lên mạng lưới của họ và sẽ hỗ trợ cuộc tuyệt thực cho đến khi hoàn tất. Tham khảo: https://www.breakfreefromplastic.org
Cộng đồng Người Việt Houston và vùng phụ cận vinh danh và mừng Lễ Tạ Ơn với bà Diane
Cộng đồng Người Việt Houston và các vùng phụ cận trong buổi lễ khai mạc cuộc tuyệt thực ngày 31 tháng 10 vừa qua. Người đứng bên trái hàng đầu là nha sĩ chủ tịch cộng đồng. Người đánh đàn là sa sĩ Ngọc Long và thành viên của ban hợp ca Hồn Việt và Anh Thư Thiện Nguyện Hậu Duệ VNCH đang trình diễn một bản nhạc đấu tranh. Người đứng cuối hàng đầu, bên phải là Gs. Nguyễn Chánh Kết thuộc khối 8406. (Hình của IMFA)
“Trước những quyết tâm và hy sinh của bà Diane Wilson, một người Mỹ đang đấu tranh một mất, một còn cho đồng bào của chúng ta tại quê nhà, nếu chúng ta thờ ơ, không làm gì thì là một thiếu sót thật đáng trách”.
Đó là phát biểu của Nha sĩ Chu Văn Cương, chủ tịch Cộng đồng Người Việt tại Houston và vùng phụ cận tại một buổi phỏng vấn trên đài Radio Saigon Houston 900 AM và đài VIETV NETWORK.
Mặc dù rất bận trong dịp lễ Tạ Ơn và Lễ Giáng Sinh cũng gần kề, từ công việc văn phòng nha khoa cũng như công việc của tổ chức một cộng đồng lớn thứ hai tại hải ngoại, vị chủ tịch trẻ cũng đã đứng ra nhận lãnh công việc tổ chức một phái đoàn đến ủy lạo tinh thần và thay mặt người dân Việt Nam tại quê nhà cũng như tại hải ngoại để cám ơn sự hy sinh và tạo tấm gương đấu tranh quyết liệt của bà cho hậu thế.
Một chương trình gồm các nghi lễ chào quốc kỳ hai nước VNCH và Hoa Kỳ, phút mặc niệm, trao quà cho bà Diane, các bài phát biểu của các đại diện hội đoàn,còn có một chương trình văn nghệ đặc biệt do các ban hợp ca Hồn Việt của nhóm chị Hiền Trương, ban hợp ca Anh Thư Thiện Nguyện Hậu Duệ Việt Nam Cộng Hòa do chị Giang Tỷ điều hành và nhạc sĩ Trần Ngọc Long từ Austin, giáo sư âm nhạc cổ truyền Nguyễn Thu Thủy, nhóm Rise St. Jame của cộng đồng bạn đến từ Lake Charles, tiểu bang Louisiana và nhiều cá nhân khác. Những nghệ sĩ tài tử này đã trình diễn những màn văn nghệ cộng đồng thật suất sắc, gây ngạc nhiên và thích thú cho những cộng đồng địa phương.
Ông Jeff Jacoby, MC tiếng Anh của buổi lễ khai mạc cuộc tuyệt thực vào ngày 31 tháng 10 vừa qua đã nhận xét:
” Thật tuyệt vời, họ đã trình diễn những bản nhạc tôi không hiểu ý nghĩa của bài hát nhưng tiếng hát và âm nhạc của họ đã quyến rũ tôi vì nó chuyển tải được tâm huyết và trái tim yêu thương của họ. Tôi thật ngạc nhiên và thích thú!”
Và ngày 26 tháng 11 sắp tới, những tiếng hát yêu thương và nhiệt huyết này sẽ trở lại Point Comfort một lần nữa để cám ơn và chia sẻ với bà Diane như những người trong gia đình xum vầy trong những ngày lễ, Tết, với người phụ nữ đang đem chính thân mình để đấu tranh đòi công lý cho đồng bào miền trung Việt Nam.
“Những nhà hoạt động đang bị giam giữ tại Việt Nam là nguồn động viên để tôi tiếp tục”
Hôm nay, khi bài viết này lên khuôn thì bà Diane vừa bắt đầu ngày thứ 23 của cuộc tuyệt thực. Bà đang ngồi trước cổng của Formosa với chiếc bụng đói 22 ngày qua dưới hai lá cờ và biểu ngữ đòi công lý cho ngư phủ Việt Nam. Sức khỏe của bà đã bị ảnh hưởng thật nhiều; mắt bà mờ đi, tai ù nghe khó khăn, sự di chuyển của bà chậm chạp, bà hay quên và luôn buồn ngủ.
Rất nhiều người trong đó có tôi khuyên bà ngừng tuyệt thực vì lo sợ sẽ ảnh hưởng đến sự sống còn của bà, nhưng bà kiên định không đồng ý. Bà cho biết lý do là bà phải đi hết con đường bà đã vạch ra để không bị uổng phí những ngày hy sinh vừa qua và tấm lòng của bà vẫn hướng về những người bà đang đấu tranh cho. Xin quý độc giả hãy đọc những giòng nhật ký ngày tuyệt thực thứ 21 của bà mà chúng tôi tạm dịch sang tiếng Việt, để hiểu được suy nghĩ và tấm lòng của bà:
“…Tôi đã đến Đài Loan theo lời mời từ các nhà hoạt động Đài Loan vào khoảng năm 1991 hoặc 1992. Đó là trong thời kỳ Chiến tranh Sa mạc Đại Tây Dương lần đầu tiên. Tôi bị ấn tượng bởi sự can đảm, niềm đam mê và sự lạc quan của các nhà hoạt động Đài Loan. Đối mặt với khó khăn và thách thức mà tôi chỉ có thể tưởng tượng. Tôi về lại Mỹ cảm thấy hồi sinh và được truyền cảm hứng để hoàn thành cuộc chiến với Formosa ở Texas. Tôi không nghĩ rằng điều tôi cần nói cho các nhà hoạt động và công chúng ở Đài Loan. Tôi nghĩ rằng điều quan trọng hơn là họ có thể nói gì cho tôi. Và điều đó đúng gấp đôi cho Việt Nam. Những nhà hoạt động đang bị giam giữ ở Việt Nam là nguồn động viên để tôi tiếp tục. Tôi trở nên mạnh mẽ hơn bởi sự gan dạ không biết sợ của họ”
Và tôi không biết làm gì hơn là cầu nguyện cho bà được bình an, cho sự hy sinh của bà được đền áp và xin quý độc giả hãy cùng tôi hợp ý cầu nguyện trong mùa lễ Tết này.
Triều Giang
(11/2023)
- Ghi chú: [1] www.4IMFA.ORG
Công-lý cho Nạn-nhân Formosa 