(Dịch từ tiếng Anh. Nguồn:Thư Cao Ủy Nhân Quyền LHQ gởi CT Chang)

Các nhiệm vụ của Nhóm Công tác về vấn đề nhân quyền và các tập đoàn xuyên quốc gia và các doanh nghiệp khác; Báo cáo viên Đặc biệt về quyền con người đối với môi trường sạch, lành mạnh và bền vững; Báo cáo viên Đặc biệt về quyền đối với lương thực; Báo cáo viên Đặc biệt về thúc đẩy và bảo vệ quyền tự do ý kiến và biểu đạt; Báo cáo viên Đặc biệt về quyền tự do hội họp và lập hội hòa bình; Báo cáo viên Đặc biệt về quyền của mọi người được hưởng tiêu chuẩn cao nhất có thể đạt được về sức khỏe thể chất và tinh thần; Báo cáo viên Đặc biệt về tình hình của những người bảo vệ nhân quyền và Báo cáo viên Đặc biệt về tác động đối với nhân quyền của việc quản lý và xử lý các chất và chất thải độc hại theo cách bền vững với môi trường

Tham chiếu: AL OTH 73/2024
(Xin vui lòng sử dụng tham chiếu này trong phản hồi của quý vị)
Ngày 16 tháng 5 năm 2024

Kính gửi ông Chang,

Chúng tôi hân hạnh liên hệ với ông với tư cách là Nhóm Công tác về vấn đề nhân quyền và các tập đoàn xuyên quốc gia và các doanh nghiệp khác; Báo cáo viên Đặc biệt về quyền con người đối với môi trường sạch, lành mạnh và bền vững; Báo cáo viên Đặc biệt về quyền đối với lương thực; Báo cáo viên Đặc biệt về thúc đẩy và bảo vệ quyền tự do ý kiến và biểu đạt; Báo cáo viên Đặc biệt về quyền tự do hội họp và lập hội hòa bình; Báo cáo viên Đặc biệt về quyền của mọi người được hưởng tiêu chuẩn cao nhất có thể đạt được về sức khỏe thể chất và tinh thần; Báo cáo viên Đặc biệt về tình hình của những người bảo vệ nhân quyền và Báo cáo viên Đặc biệt về tác động đối với nhân quyền của việc quản lý và xử lý các chất và chất thải độc hại theo cách bền vững với môi trường, theo các Nghị quyết 53/3, 55/2, 49/13, 52/9, 50/17, 51/21, 52/4 và 54/10 của Hội đồng Nhân quyền.

Chúng tôi là các chuyên gia độc lập về nhân quyền được bổ nhiệm và ủy nhiệm bởi Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc để báo cáo và cố vấn về các vấn đề nhân quyền từ góc độ chủ đề hoặc quốc gia cụ thể. Chúng tôi là một phần của hệ thống thủ tục đặc biệt của Liên Hợp Quốc, với 60 nhiệm vụ theo chủ đề và quốc gia về một loạt các vấn đề nhân quyền.

Chúng tôi gửi thư này theo thủ tục truyền thông của các Thủ tục Đặc biệt của Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc để yêu cầu làm rõ thông tin mà chúng tôi đã nhận được. Các cơ chế Thủ tục Đặc biệt có thể can thiệp trực tiếp với các Chính phủ và các bên liên quan khác (bao gồm các công ty) về các cáo buộc lạm dụng nhân quyền trong phạm vi nhiệm vụ của họ thông qua các lá thư, bao gồm kêu gọi khẩn cấp, thư cáo buộc, và các thông tin liên lạc khác.

Sự can thiệp có thể liên quan đến một vi phạm nhân quyền đã xảy ra, đang tiếp diễn, hoặc có nguy cơ cao xảy ra. Quá trình này bao gồm gửi một lá thư đến các bên liên quan để xác định các sự kiện của cáo buộc, các tiêu chuẩn và quy định quốc tế về nhân quyền áp dụng, các mối quan ngại và câu hỏi của người giữ nhiệm vụ, và một yêu cầu hành động tiếp theo. Các thông tin liên lạc có thể liên quan đến các trường hợp cá nhân, các mô hình và xu hướng vi phạm nhân quyền chung, các trường hợp ảnh hưởng đến một nhóm hoặc cộng đồng cụ thể, hoặc nội dung của các dự thảo hoặc luật pháp, chính sách hoặc thực tiễn hiện hành không được coi là hoàn toàn phù hợp với các tiêu chuẩn nhân quyền quốc tế.

Liên quan đến vấn đề này, chúng tôi muốn đưa sự chú ý của quý vị đến thông tin chúng tôi đã nhận được về những tác động tiêu cực kéo dài đến nhân quyền bị cáo buộc do việc xả thải các chất độc hại vào năm 2016 tại Việt Nam bởi Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh, một công ty con của Tập đoàn Nhựa Formosa Plastics Corporation, có trụ sở chính tại Đài Loan, tỉnh của Trung Quốc. Đặc biệt, chúng tôi muốn nhấn mạnh tình trạng tiếp tục thiếu các biện pháp khắc phục hiệu quả đối với những người bị ảnh hưởng bởi vụ xả thải độc hại này.

Theo thông tin nhận được:
Vào nửa đầu tháng 4 năm 2016, hơn 300 tấn cá chết tại bốn tỉnh thuộc khu vực Bắc Trung Bộ Việt Nam: Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên-Huế. Các ngư dân địa phương báo cáo rằng một đường ống dưới nước từ Khu công nghiệp Vũng Áng, tại Hà Tĩnh, đã thải chất thải có mùi hôi thối ra nước.

Trong những tuần tiếp theo, Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam đã tiến hành kiểm tra các nhà máy công nghiệp trong Khu công nghiệp Vũng Áng và xác định rằng đường ống này thuộc về nhà máy thép của Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (Formosa), và công ty này đã bị yêu cầu khai quật đường ống đó. Formosa là công ty con của Tập đoàn Nhựa Formosa Plastics Corporation, có trụ sở chính tại Đài Loan, tỉnh của Trung Quốc, chuyên sản xuất các vật liệu cho ngành công nghiệp nhựa, cũng như sợi, dệt, thuốc nhuộm và thiết bị điện tử.

Vào cuối tháng 6 năm 2016, Formosa đã thừa nhận trách nhiệm của mình trong vụ xả thải độc hại. Trong những ngày tiếp theo, một báo cáo của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường lúc đó đã chính thức xác định nhà máy thép của Formosa Hà Tĩnh là thủ phạm gây ra vụ xả thải độc hại, chỉ ra sự tồn tại của 53 vi phạm quy định. Theo các cáo buộc nhận được, sự cẩu thả của công ty đã gây ra những hậu quả sâu rộng cho người dân và dẫn đến nhiều vi phạm và lạm dụng nhân quyền, đồng thời Nhà nước cũng không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ bảo vệ nhân quyền.

Tác động môi trường tiêu cực
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2016, chỉ vài ngày sau cái chết đầu tiên của cá tại Hà Tĩnh, các báo cáo sơ bộ từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (BNN&PTNT)
đã ghi nhận sự hiện diện của các hóa chất độc hại trong nước. Điều này được xác nhận vào ngày 20 tháng 4 năm 2016, khi một báo cáo từ BNN&PTNT cho thấy nồng độ phosphate cao gấp hai lần mức cho phép, làm tăng độ kiềm của nước lên gấp mười lần, qua đó làm tăng độc tính của các chất khác. Vào ngày 26 tháng 4 năm 2016, một báo cáo khác phát hiện các kim loại nặng (chromium), amoniac và nitơ vượt mức giới hạn cho phép.

Nguyên nhân gây ô nhiễm biển được xác định là do Formosa đã xả nước thải chưa qua xử lý — chứa phenol, xyanua và hydroxide sắt — ra biển khi sự cố mất điện làm ngừng hoạt động hệ thống xử lý chất thải của nhà máy. Chính phủ ước tính rằng việc phục hồi môi trường địa phương sẽ mất 10 năm nếu thực hiện đủ các biện pháp cải tạo.

Theo thông tin nhận được, các cơ quan chức năng Việt Nam đã không cung cấp đầy đủ các cơ chế giám sát để theo dõi các hoạt động của Formosa và đảm bảo công ty tuân thủ các quy định về môi trường.

Tác động tiêu cực đến sức khỏe và thực phẩm
Sự chậm trễ trong hành động của Chính phủ để điều tra nguyên nhân cá chết tại các khu vực bị ảnh hưởng, cùng với thông điệp không nhất quán từ các cơ quan chức năng, đôi khi đưa ra lời khuyên và thông tin mâu thuẫn về việc cá ở các khu vực bị ảnh hưởng có an toàn để ăn và nước có an toàn để bơi hay không, đã đe dọa sức khỏe chung của người dân và khiến họ tiếp xúc với nguồn thực phẩm và nước không an toàn.

Vì cá là thực phẩm chính trong chế độ ăn của người Việt Nam, vụ xả thải độc hại này đã có tác động nghiêm trọng đến quyền tiếp cận thực phẩm. Việc cá và hải sản chết hàng loạt, cùng với sự sụt giảm đáng kể số lượng sinh vật biển ở vùng nước ven biển các tỉnh bị ảnh hưởng, kết hợp với nỗi sợ hãi và sự tránh né tiêu thụ cá do vụ xả thải độc hại, đã dẫn đến tình trạng mất an ninh lương thực nghiêm trọng cho nhiều người trong khu vực.

Để khắc phục tình trạng này, Chính phủ đã cung cấp gạo cho nhiều công dân, nhưng biện pháp này không đủ để đảm bảo rằng người dân có thể tiếp cận một lượng thực phẩm lành mạnh tương đương như trước vụ xả thải độc hại.

Hơn nữa, nhiều trường hợp bệnh tật đã được ghi nhận có liên quan đến việc bơi lội trong nước bị ô nhiễm và ăn hải sản bị nhiễm độc. Đặc biệt, đã có một số trường hợp thợ lặn biển sâu bị bệnh sau khi bơi trong nước ô nhiễm vào đầu đến giữa tháng 4 năm 2016. Các chất độc hại mà Formosa xả ra nước đã gây nguy hiểm đến sức khỏe, với các chuyên gia y tế báo cáo rằng các loại độc tố cụ thể do Formosa thải ra có liên quan đến nguy cơ gia tăng mắc bệnh ung thư dạ dày và đại tràng, cùng với các mối đe dọa nghiêm trọng khác.

Tác động tiêu cực đến lao động
Hoạt động đánh bắt cá và du lịch là các phương tiện sinh kế quan trọng đối với người dân sống tại Việt Nam, đặc biệt là ở bốn tỉnh ven biển bị ảnh hưởng bởi vụ xả thải độc hại của Formosa. Vụ xả thải này đã gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với ngành đánh bắt cá và du lịch, cũng như đối với người lao động và các lĩnh vực kinh doanh liên quan. Nhiều lao động đã mất việc làm, buộc phải chuyển đổi nghề nghiệp hoặc di cư vì hậu quả của vụ xả thải độc hại.

Tác động tiêu cực đến quyền tiếp cận thông tin, tự do ngôn luận và tự do hội họp
Việc Chính phủ Việt Nam không thông báo kịp thời cho người dân về nguyên nhân vụ xả thải độc hại, cùng với việc không cung cấp các hướng dẫn nhất quán về mức độ an toàn của nước và các sinh vật biển, đã góp phần tạo ra một bầu không khí sợ hãi, nhầm lẫn và thông tin sai lệch, làm trầm trọng thêm các tác động nhân quyền liên quan đến ô nhiễm.

Hơn nữa, khi các thành viên trong công chúng và các tổ chức xã hội dân sự tìm cách chia sẻ lời chứng, bày tỏ quan điểm và đệ trình báo cáo lên các Cơ chế Nhân quyền của Liên Hợp Quốc về vụ xả thải độc hại, cũng như cách mà Formosa và Chính phủ xử lý vụ việc, họ đã bị nhà nước đàn áp, hình sự hóa và bịt miệng.

Quyền tiếp cận biện pháp khắc phục
Cho đến nay, nhiều nạn nhân của vụ xả thải độc hại vẫn chưa nhận được bất kỳ khoản bồi thường tài chính nào. Theo thông tin nhận được, Việt Nam đã phần lớn thất bại trong việc thực hiện nghĩa vụ của mình để cung cấp cho công dân các biện pháp khắc phục hiệu quả và thỏa đáng cho những vi phạm nhân quyền mà họ đã phải chịu.

Điều này đặc biệt đáng lo ngại vì các tác động chết chóc của hoạt động Formosa đối với đời sống biển vẫn còn được cảm nhận đến tận ngày nay. Quyền được khắc phục hiệu quả tiếp tục bị vi phạm trong trường hợp Formosa khi các cộng đồng ngư dân và những người khác tại các tỉnh bị ảnh hưởng vẫn phải đối mặt với nhiều rào cản để nhận được sự bồi thường và phục hồi thỏa đáng cho các thiệt hại và các vi phạm nhân quyền mà họ đã phải chịu.

Về khoản bồi thường mà Chính phủ Việt Nam đã đàm phán với Formosa, khoản 500 triệu USD dường như hoàn toàn không đủ để khắc phục thiệt hại tài chính mà các thành viên trong ngành đánh bắt cá phải chịu, chưa kể đến các vi phạm quyền phi tài chính liên quan đến quyền được chăm sóc sức khỏe, quyền được tiếp cận thực phẩm và quyền được sống trong môi trường sạch, lành mạnh và bền vững, cùng những quyền khác. Khi chia cho dân số của các khu vực bị ảnh hưởng, khoản bồi thường chỉ tương đương khoảng 130 USD mỗi hộ gia đình, một con số rõ ràng không đủ để bù đắp cho những vi phạm và tổn thất nhân quyền mà các nạn nhân đã phải gánh chịu.

Theo thông tin nhận được, gói bồi thường đã được đàm phán một cách bí mật và vội vàng, trước khi có thể đánh giá đầy đủ mức độ thiệt hại và mà không xem xét đúng mức tính nghiêm trọng của vụ xả thải độc hại. Mặc dù Formosa phải chịu trách nhiệm và hoàn toàn có nghĩa vụ bồi thường cho người dân Việt Nam về hành động của mình, thông tin nhận được cho rằng Chính phủ cũng đã thất bại trong việc thực hiện nghĩa vụ bảo vệ nhân quyền và phải cung cấp các biện pháp khắc phục hiệu quả.

Hơn nữa, toàn bộ quá trình bồi thường đã bị ảnh hưởng bởi sự thiếu minh bạch và sự tham gia hạn chế của các cộng đồng bị ảnh hưởng. Nhiều cá nhân cho biết họ nhận được rất ít thông tin từ chính quyền địa phương về quyền được hưởng bồi thường hoặc quy trình hành chính liên quan đến việc yêu cầu bồi thường. Ngoài ra, các cộng đồng bị ảnh hưởng đã mô tả sự tùy tiện và thiên vị được cho là trong việc phân phối bồi thường, mà phần lớn dường như ưu ái các cá nhân là đảng viên của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Hơn nữa, nhiều làng và cộng đồng chịu tác động và hậu quả của vụ xả thải độc hại vẫn bị loại khỏi các chương trình bồi thường của Chính phủ vì không nằm trong bốn tỉnh bị ảnh hưởng chính. Một số ngành nghề bị ảnh hưởng gián tiếp bởi vụ xả thải, như nghề làm muối và ngành du lịch, cũng không được ưu tiên trong tính toán bồi thường.

Chính phủ cũng đã đề xuất chuyển đổi nhiều ngư dân thành nông dân trồng lúa như một giải pháp khắc phục vi phạm quyền làm việc, nhưng những giải pháp này trên thực tế không hiệu quả. Chương trình đào tạo nghề do Chính phủ tài trợ đã không được cung cấp cho nhiều nạn nhân, và triển vọng trở thành nông dân trồng lúa buộc một số cá nhân phải chuyển gia đình và cuộc sống của họ đến các khu vực mà chất lượng đất phù hợp hơn cho nông nghiệp.

Trong những trường hợp mà cá nhân tìm cách thực hiện quyền của họ hoặc tìm kiếm các biện pháp khắc phục ngoài phạm vi của nhà nước, Formosa yêu cầu một quy trình xác nhận danh tính của các nạn nhân, yêu cầu phải có sự phê duyệt từ Chính phủ Việt Nam – một yêu cầu mà các nạn nhân không thể thực hiện được do sự thiếu hợp tác của Chính phủ Việt Nam trong việc hỗ trợ họ nhận được hộ chiếu và các giấy tờ cá nhân từ chính quyền địa phương. Hơn nữa, các nạn nhân được cho là đã bị Chính phủ quấy rối và gây áp lực để rút đơn kiện, bao gồm việc triệu tập đến đồn công an, tra hỏi gắt gao, đe dọa và theo dõi. Thời hạn để các nạn nhân nhận được xác nhận từ Chính phủ Việt Nam đang đến gần, và việc không có được các giấy tờ cá nhân cần thiết có thể dẫn đến việc vụ kiện bị hủy bỏ, gây thêm sự chậm trễ trong việc tiếp cận các biện pháp khắc phục cho các nạn nhân.

Mặc dù chúng tôi không có ý định đưa ra phán đoán về tính chính xác của những cáo buộc này, nhưng chúng tôi vô cùng lo ngại về các tác động tiêu cực liên tục đối với nhân quyền từ vụ xả thải độc hại của Formosa. Chúng tôi cũng đặc biệt quan ngại về việc người dân bị phơi nhiễm với các chất độc hại do Formosa thải ra và các mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe con người và môi trường. Ngoài ra, chúng tôi lo ngại về các tác động tiêu cực liên tục liên quan đến quyền được tiếp cận thực phẩm, quyền làm việc và quyền sử dụng nước sạch.

Hơn nữa, chúng tôi vô cùng quan ngại về sự thiếu vắng kéo dài của các biện pháp khắc phục hiệu quả dành cho những người bị ảnh hưởng bởi vụ xả thải độc hại, vốn đã xảy ra từ đầu năm 2016. Chúng tôi lưu ý rằng các Báo cáo viên Đặc biệt đã nhiều lần tham gia vào vấn đề này, chẳng hạn như Báo cáo viên Đặc biệt về quyền tiếp cận thực phẩm trước đây trong báo cáo chuyến thăm quốc gia của bà tới Việt Nam, nơi bà khuyến nghị Chính phủ cần minh bạch hơn về cơ chế bồi thường cho các gia đình bị ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh kế do vụ xả thải độc hại, vì đã có nhiều cáo buộc về các hành vi phân biệt đối xử (A/HRC/40/56/Add.1). Gần đây hơn, Báo cáo viên Đặc biệt về quyền phát triển đã nhắc lại sự cần thiết phải bồi thường liên quan đến vụ xả thải độc hại của Formosa trong tuyên bố cuối cùng sau chuyến thăm Việt Nam của ông.

Liên quan đến các sự kiện và mối quan ngại nêu trên, vui lòng tham khảo Phụ lục về Tham chiếu đến luật nhân quyền quốc tế đính kèm với lá thư này, trong đó trích dẫn các công cụ và tiêu chuẩn nhân quyền quốc tế liên quan đến các vấn đề này.

Theo trách nhiệm của chúng tôi, theo các nhiệm vụ được Hội đồng Nhân quyền giao phó, nhằm làm rõ tất cả các trường hợp được đưa đến sự chú ý của chúng tôi, chúng tôi rất cảm kích nếu ông/bà có thể cung cấp ý kiến về các vấn đề sau:

1. Vui lòng cung cấp bất kỳ thông tin bổ sung và/hoặc nhận xét nào của ông/bà về các cáo buộc nêu trên.
2. Vui lòng giải thích các biện pháp đã được thực hiện để ngăn chặn tái diễn các sự cố tương tự.
3. Vui lòng nêu rõ các bước mà công ty của ông/bà đã thực hiện, hoặc đang cân nhắc thực hiện, để đáp ứng nghĩa vụ tôn trọng nhân quyền, bao gồm việc tiến hành đánh giá nhân quyền hiệu quả nhằm xác định, ngăn chặn, giảm thiểu và giải trình các tác động đến nhân quyền trong toàn bộ hoạt động của công ty, như đã được quy định trong Nguyên tắc Hướng dẫn của Liên Hợp Quốc về Kinh doanh và Nhân quyền (UNGPs).
4. Vui lòng cung cấp thông tin chi tiết về các biện pháp mà công ty của ông/bà đã thực hiện kể từ sự cố để tôn trọng quyền được sống trong môi trường sạch, lành mạnh và bền vững của người dân tại các tỉnh bị ảnh hưởng.
5. Vui lòng cung cấp thông tin chi tiết về các biện pháp mà công ty của ông/bà đã thực hiện kể từ sự cố để tôn trọng quyền được tiếp cận thực phẩm và sức khỏe của người dân tại các tỉnh bị ảnh hưởng.
6. Vui lòng cung cấp thông tin chi tiết về các biện pháp mà công ty của ông/bà đã thực hiện kể từ sự cố để tôn trọng quyền được tiếp cận nguồn nước uống an toàn của người dân tại các tỉnh bị ảnh hưởng.
7. Vui lòng cung cấp thông tin chi tiết về các biện pháp mà công ty của ông/bà đã thực hiện kể từ sự cố để tôn trọng quyền được làm việc của người dân tại các tỉnh bị ảnh hưởng.
8. Vui lòng chỉ rõ các bước mà công ty của ông/bà đã thực hiện để đảm bảo quyền của công chúng được nhận thông tin kịp thời và dễ tiếp cận về các tác động của sự cố xả thải độc hại Formosa đối với nước, thực phẩm, sức khỏe và môi trường.
9. Vui lòng nêu rõ các biện pháp đã được thực hiện để đảm bảo các quyền tự do ngôn luận và tự do hội họp hòa bình của các nhà bảo vệ nhân quyền và các thành viên cộng đồng, những người đang thực hiện các quyền chính đáng của mình liên quan đến sự cố xả thải độc hại Formosa.
10. Vui lòng cung cấp thông tin về bất kỳ bước nào mà công ty đã thực hiện để đảm bảo rằng các nạn nhân được nhận biện pháp khắc phục hiệu quả. Đặc biệt, vui lòng cung cấp thông tin liệu công ty của ông/bà có thực hiện các biện pháp hoặc cơ chế nào để đảm bảo tính minh bạch của quy trình bồi thường hay không.

Vui lòng mô tả bất kỳ bước nào đã được thực hiện để giám sát và đảm bảo rằng các khoản thanh toán bồi thường đến được đúng người thụ hưởng, và rằng các ước tính về thiệt hại đã chịu và số tiền bồi thường thực tế nhận được bởi các cộng đồng bị ảnh hưởng là nhất quán.

1. Vui lòng cung cấp thông tin về các biện pháp đã được thực hiện để tham vấn với những người bị ảnh hưởng và giám sát tác động của sự cố xả thải độc hại lên con người và môi trường. Trong phần trả lời này, cũng vui lòng chỉ rõ liệu công ty của ông/bà có tham vấn với các cộng đồng bị ảnh hưởng trong suốt quá trình bồi thường hay không.
2. Vui lòng cung cấp thông tin liệu công ty của ông/bà có thiết lập quy trình để những người bị ảnh hưởng có thể nhận thanh toán bồi thường hay không. Nếu quy trình này chưa được thực hiện, vui lòng giải thích lý do.
3. Vui lòng cung cấp thông tin về các quy trình và cơ chế sẵn có để các nạn nhân nộp đơn khiếu nại, bày tỏ ý kiến hoặc đưa ra thắc mắc liên quan đến bồi thường hoặc các vấn đề khác liên quan đến sự cố Formosa. Hãy chi tiết các bước, nếu có, đang được thực hiện để nâng cao nhận thức của các nạn nhân về những quy trình và cơ chế này.
4. Vui lòng chỉ rõ các biện pháp đã được thực hiện để đảm bảo rằng các cá nhân và các nhà bảo vệ nhân quyền có thể thực hiện quyền được khắc phục hiệu quả ở nước ngoài mà không phải lo sợ trước các mối đe dọa hoặc các hành động quấy rối, đe dọa dưới bất kỳ hình thức nào.
5. Vui lòng nêu rõ các bước mà công ty của ông/bà đã thực hiện, hoặc đang cân nhắc thực hiện, để đảm bảo rằng công ty thiết lập hoặc tham gia vào các cơ chế xử lý khiếu nại ở cấp độ hoạt động phù hợp với Nguyên tắc Hướng dẫn của Liên Hợp Quốc (UNGPs), và hợp tác với các quy trình khắc phục hợp pháp nhằm giải quyết các tác động tiêu cực đến nhân quyền mà công ty đã gây ra hoặc góp phần vào.

Chúng tôi mong nhận được phản hồi trong vòng 60 ngày. Sau thời gian này, thông tin liên lạc này và bất kỳ phản hồi nào nhận được từ công ty của ông/bà sẽ được công bố công khai trên trang web báo cáo thông tin liên lạc. Chúng cũng sẽ được đưa vào báo cáo thường kỳ trình lên Hội đồng Nhân quyền.

Trong thời gian chờ phản hồi, chúng tôi kêu gọi thực hiện tất cả các biện pháp tạm thời cần thiết để chấm dứt các vi phạm được cho là đã xảy ra và ngăn chặn sự tái diễn. Trong trường hợp các cuộc điều tra hỗ trợ hoặc gợi ý rằng các cáo buộc là đúng, cần đảm bảo trách nhiệm giải trình của bất kỳ cá nhân nào chịu trách nhiệm về các vi phạm bị cáo buộc.

Chúng tôi có thể sẽ công khai bày tỏ quan ngại trong tương lai gần vì, theo quan điểm của chúng tôi, thông tin mà thông cáo báo chí sẽ dựa vào là đủ đáng tin cậy để chỉ ra một vấn đề cần được chú ý ngay lập tức. Chúng tôi cũng tin rằng công chúng rộng rãi cần được cảnh báo về những hệ quả tiềm tàng của các cáo buộc được đề cập ở trên. Thông cáo báo chí sẽ chỉ rõ rằng chúng tôi đã liên hệ với công ty của quý vị để làm rõ các vấn đề được đề cập.

Xin thông báo rằng một lá thư về vấn đề này cũng đã được gửi tới các doanh nghiệp có liên quan đến các cáo buộc nói trên, bao gồm Tập đoàn Nhựa Formosa, cũng như các quốc gia sở tại của tất cả các công ty liên quan (Việt Nam và Trung Quốc).

Ký tên

• Robert McCorquodale, Chair-Rapporteur of the Working Group on the issue of human rights and transnational corporations and other business enterprises
• Astrid Puentes Riaño, Special Rapporteur on the human right to a clean, healthy and sustainable environment
• Michael Fakhri Special Rapporteur on the right to food
• Irene Khan, Special Rapporteur on the promotion and protection of the right to freedom of opinion and expression
• Gina Romero, Special Rapporteur on the rights to freedom of peaceful assembly and of association
• Tlaleng Mofokeng, Special Rapporteur on the right of everyone to the enjoyment of the highest attainable standard of physical and mental health
• Mary Lawlor, Special Rapporteur on the situation of human rights defenders
• Marcos A. Orellana, Special Rapporteur on the implications for human rights of the environmentally sound, management and disposal of hazardous substances and wastes

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Phụ lục

Tham chiếu đến luật nhân quyền quốc tế

Chúng tôi muốn nhấn mạnh rằng Nguyên tắc Hướng dẫn của Liên Hợp Quốc về Kinh doanh và Nhân quyền (A/HRC/17/31), được Hội đồng Nhân quyền nhất trí thông qua vào tháng 6 năm 2011, có liên quan đến tác động của hoạt động kinh doanh đối với nhân quyền. Các nguyên tắc này được xây dựng dựa trên sự công nhận:

a. “Nghĩa vụ hiện có của các quốc gia trong việc tôn trọng, bảo vệ và thực hiện các quyền con người và tự do cơ bản;
b. Vai trò của các doanh nghiệp như là các tổ chức chuyên biệt trong xã hội thực hiện các chức năng chuyên biệt, đòi hỏi tuân thủ mọi luật pháp hiện hành và tôn trọng quyền con người;
c. Nhu cầu đảm bảo các quyền và nghĩa vụ được gắn liền với các biện pháp khắc phục phù hợp và hiệu quả khi bị vi phạm.”

Theo các nguyên tắc hướng dẫn, các quốc gia có nghĩa vụ bảo vệ chống lại các hành vi vi phạm quyền con người trong lãnh thổ và/hoặc quyền tài phán của họ bởi các bên thứ ba, bao gồm các doanh nghiệp. Các quốc gia có thể bị coi là vi phạm nghĩa vụ của họ theo luật nhân quyền quốc tế nếu họ không thực hiện các bước thích hợp để ngăn chặn, điều tra và khắc phục các vi phạm quyền con người do các tác nhân tư nhân thực hiện.

Mặc dù các quốc gia thường có quyền tự quyết định các bước này, họ nên cân nhắc toàn bộ các biện pháp phòng ngừa và khắc phục có thể chấp nhận được.

Hơn nữa, chúng tôi muốn lưu ý rằng, như đã được quy định trong Nguyên tắc Hướng dẫn của Liên Hợp Quốc về Kinh doanh và Nhân quyền, tất cả các doanh nghiệp đều có trách nhiệm tôn trọng quyền con người. Trách nhiệm này yêu cầu họ tránh xâm phạm quyền con người của người khác và giải quyết các tác động tiêu cực đến quyền con người mà họ liên quan.

Trách nhiệm tôn trọng quyền con người là một tiêu chuẩn ứng xử toàn cầu mà tất cả các doanh nghiệp cần tuân thủ ở bất cứ nơi nào họ hoạt động. Nó tồn tại độc lập với khả năng và/hoặc mong muốn của các quốc gia thực hiện nghĩa vụ nhân quyền của họ, và không làm giảm bớt các nghĩa vụ đó. Hơn nữa, trách nhiệm này vượt lên trên việc tuân thủ luật pháp và quy định quốc gia về bảo vệ nhân quyền.

Nguyên tắc 11 đến 24 và Nguyên tắc 29 đến 31 cung cấp hướng dẫn cho các doanh nghiệp về cách thực hiện trách nhiệm tôn trọng quyền con người và cung cấp các biện pháp khắc phục khi họ gây ra hoặc góp phần vào các tác động tiêu cực.

Ngoài ra, phần bình luận của Nguyên tắc 11 chỉ rõ rằng: “Các doanh nghiệp không nên làm suy yếu khả năng của các quốc gia trong việc đáp ứng nghĩa vụ nhân quyền của mình, bao gồm cả các hành động có thể làm giảm tính toàn vẹn của các quy trình tư pháp”.

Các nguyên tắc chỉ đạo đã xác định hai thành phần chính trong trách nhiệm của doanh nghiệp đối với việc tôn trọng quyền con người, yêu cầu rằng “doanh nghiệp phải: (a) Tránh gây ra hoặc góp phần vào các tác động tiêu cực đối với quyền con người thông qua các hoạt động của chính mình, và giải quyết những tác động này khi chúng xảy ra; [và] (b) Cố gắng ngăn chặn hoặc giảm thiểu các tác động tiêu cực đối với quyền con người có liên quan trực tiếp đến hoạt động, sản phẩm hoặc dịch vụ của họ thông qua các mối quan hệ kinh doanh, ngay cả khi họ không góp phần vào những tác động đó” (nguyên tắc chỉ đạo 13).

Các Nguyên tắc 17-21 đặt ra quy trình thẩm định quyền con người gồm bốn bước mà tất cả các doanh nghiệp nên thực hiện để xác định, ngăn chặn, giảm thiểu và giải quyết các tác động tiêu cực đến quyền con người của họ. Nguyên tắc 22 tiếp tục quy định rằng khi “các doanh nghiệp xác định rằng họ đã gây ra hoặc góp phần vào các tác động tiêu cực, họ nên cung cấp hoặc hợp tác trong việc khắc phục thông qua các quy trình hợp pháp.”

Hơn nữa, các doanh nghiệp nên khắc phục bất kỳ tác động tiêu cực thực tế nào mà họ gây ra hoặc góp phần gây ra. Các biện pháp khắc phục có thể bao gồm nhiều hình thức, chẳng hạn như lời xin lỗi, hoàn trả, phục hồi, bồi thường tài chính hoặc phi tài chính, và các biện pháp trừng phạt (hình sự hoặc hành chính, như tiền phạt), cũng như ngăn ngừa thiệt hại thông qua, ví dụ, lệnh cấm hoặc bảo đảm không tái phạm. Các quy trình cung cấp biện pháp khắc phục nên đảm bảo tính công bằng, được bảo vệ khỏi tham nhũng và không bị ảnh hưởng bởi các nỗ lực chính trị hoặc các nỗ lực khác nhằm can thiệp vào kết quả (bình luận của Nguyên tắc Hướng dẫn 25).

Hơn nữa, chúng tôi muốn nhắc đến các chuẩn mực cơ bản được nêu trong Tuyên bố của Liên Hợp Quốc về Quyền và Trách nhiệm của Cá nhân, Nhóm và Cơ quan Xã hội trong việc Thúc đẩy và Bảo vệ các Quyền Con Người và Tự do Cơ bản được Công nhận Toàn cầu, còn được gọi là Tuyên bố của Liên Hợp Quốc về Người Bảo vệ Quyền Con Người. Cụ thể, chúng tôi muốn nhắc đến Điều 1 của Tuyên bố, quy định rằng mọi người đều có quyền thúc đẩy và nỗ lực bảo vệ và thực hiện các quyền con người và tự do cơ bản ở cấp quốc gia và quốc tế.

Cuối cùng, chúng tôi muốn thu hút sự chú ý của bạn đến tuyên bố kết thúc nhiệm kỳ của Báo cáo viên Đặc biệt về quyền phát triển trong chuyến thăm Việt Nam của ông. Trong tuyên bố này, ông nhấn mạnh rằng Formosa nên cung cấp biện pháp khắc phục đầy đủ, bao gồm bồi thường, cho hàng nghìn cá nhân bị ảnh hưởng bởi vụ xả thải độc hại của công ty này vào năm 2016.