Nhìn Việt Nam ngày nay, tôi nhớ đến Đài Loan ngày xưa.

Kinh tế là trên hết, chế độ độc tài, môi trường bị tổn hại, sinh kế của nông dân và ngư dân bị bỏ quên. Những người lên tiếng đòi công lý đều bị truy tố.

Các công ty đa quốc gia đang làm ô nhiễm đất đai của chúng ta và gây hại cho công dân của chúng ta. Tuy nhiên, chính quyền lại đứng về phía những kẻ phạm tội, trong khi các nạn nhân chỉ biết sống trong bóng tối, cố gắng đấu tranh cho một chút hy vọng của công lý

Chúng ta đã quên những gì chúng ta đã trải qua? Năm 2016, nhà máy thép Formosa ở Hà Tĩnh xả nước độc gây thảm họa môi trường. Cá chết hàng loạt trên biển, cuộc sống của hơn 200.000 cư dân bị ảnh hưởng nặng nề. Nhiều người đã bị nhiễm độc trong thảm họa này.

Sau đó, Formosa chỉ đạt được thỏa thuận với chính phủ VN, trong khi phần lớn người dân VN bị ảnh hưởng không được bồi thường. Dưới chế độ độc tài ở VN, tòa án đã bác đơn kiện của nạn nhân.

Tuy nhiên, họ không từ bỏ hy vọng. Với sự giúp đỡ của liên minh giám sát Formosa, nhiều tổ chức phi chính phủ Đài Loan và các tổ chức quốc tế, hơn 7.000 nạn nhân đã nộp đơn khiếu nại tại các tòa án Đài Loan, yêu cầu Formosa bồi thường. Tòa án tối cao đã đồng ý vào năm ngoái để xét xử trường hợp này.

Trong khi chúng tôi nhìn thấy một tia hy vọng, thì giờ đây chúng tôi đang phải đối mặt với một vấn đề mới: tòa án yêu cầu thỏa thuận đại diện luật sư từ những nạn nhân này phải được sự chấp thuận của cơ quan ngoại giao Đài Loan tại Việt Nam. Theo quy trình hiện hành tại Bộ Ngoại giao, thỏa thuận luật sư đại diện cũng phải được sự chấp thuận của Bộ Ngoại giao Việt Nam. Đây là một vấn đề lớn!

Để chống lại những lời chỉ trích và hành động này từ công dân Việt Nam, Chính phủ VN đã áp dụng các hành động đàn áp dã man. Cho đến nay, ít nhất 16 công dân VN đã bị bắt hoặc bị kết án, nhiều người trong số họ có bản án trên 10 năm.

Chứng kiến ​​các nạn nhân của thảm họa Formosa này bị kết án tại tòa vì đã lên tiếng và đối mặt với việc bị truy tố chính trị, Ngoại trưởng Đài Loan, ông Wu Jian Luan, cho biết điều này khiến ông nhớ lại vụ truy tố ở Đài Loan sau vụ Cao Hùng nhiều năm trước.

Với việc được chính phủ VN chấp thuận về thỏa thuận đại diện luật sư cho các nạn nhân, điều này về cơ bản có nghĩa là mỗi nạn nhân sẽ phải hầu tòa.

Theo kết quả điều tra của Ủy Ban Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc, chính quyền VN kể từ năm 2019 đã liên tục sử dụng các thủ đoạn ép buộc, đe dọa, tấn công thân thể, bắt bớ tùy tiện và bỏ tù, đàn áp dã man những người hoạt động nhân quyền và nhân viên xã hội.

Báo cáo của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ về Nhân quyền Việt Nam năm 2021 cũng cho biết việc chính quyền bắt bớ và bỏ tù tùy tiện, đặc biệt là đối với các nhà hoạt động chính trị, là một vấn đề rất nghiêm trọng ở Việt Nam.  

Tại phiên họp Ủy ban Đối ngoại và Quốc phòng hôm nay, tôi đề nghị Bộ Ngoại giao thu thập dữ liệu về nhân quyền quốc tế, tiếng nói của cộng đồng trong nước và đánh giá lại vấn đề Nhân quyền VN, tìm cách đảm bảo an toàn cho nạn nhân và quyền con người, đảm bảo nạn nhân có cơ hội công bằng đối với công lý tại tòa án của pháp luật. Người Việt Nam đang đi qua con đường giống như chúng tôi đã đi qua. Đừng quên rằng, trên con đường dân chủ hóa, chúng ta đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ của bạn bè trên toàn cầu. Chúng ta nên giúp đỡ các nạn nhân của thảm họa Formosa.

(Nancy Bùi dịch từ bản tiếng Anh)